ΦΑΓΗΤΟ & ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΗ ΣΤΗΝ ΧΕΡΣΟΝΗΣΟ ΚΑΣΣΑΝΔΡΑ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ
Η ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΤΟΥ ΚΡΑΣΙΟΥ & ΟΙΝΟΠΑΡΑΓΩΓΟΙ ΤΗΣ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ Παραδοσιακές μακεδονικές οινοποιήσιμες ποικιλίες ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ ΓΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ
ΔΙΟΝΥΣΟΣ & ΑΜΠΕΛΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΣΤΗΝ ΚΑΣΣΑΝΔΡΑ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ
Thursday, May 20, 2021
Ο Διόνυσος ήταν η θεότητα στην οποία αντικατοπτριζόταν, όσο σε καμία άλλη, ο κύκλος της ζωής, τόσο των έμβιων όσο και των άψυχων όντων. Ο γιός της Σεμέλης, αποτελεί ίσως την πιο διφορούμενη και μυστηριακή θεότητα του αρχαίου ελληνικού πάνθεου. Είναι η θεότητα της γέννησης, της βλάστησης, της όμορφης και ξέγνοιαστης ζωής. Η διφορούμενη αυτή φύση του Διονύσου ήταν ο σημαντικότερος λόγος, εξαιτίας του οποίου δεν αποτέλεσε προστάτιδα θεότητα κάποιας πόλης ή, ακόμη περισσότερο, συνασπισμού. Παρόλα αυτά, ο ίδιος ο θεός ή τα σύμβολά του, δεν απουσιάζουν από τις νομισματικές εκδόσεις των ελληνικών πόλεων - κρατών σε όλα τα μήκη και πλάτη της Μεσογείου, ήδη από τα τέλη του 6ου π.Χ. αιώνα.
Η Χαλκιδική με τη γεωγραφική και κλιματική της ιδιαιτερότητα, με την πλούσια ακτογραμμή της, υπήρξε ανέκαθεν τόπος παραγωγής οίνου, όπως άλλωστε και η παράλια ζώνη της Μακεδονίας και της Θράκης γενικότερα. Σε μία τέτοια περιοχή όπου κυριαρχούσε η καλλιέργεια της αμπέλου, η παρουσία του θεού του οίνου κάθε άλλο παρά ξενίζει. Δυστυχώς, παρόλο που αντλούμε από τις πηγές ενδιαφέροντα στοιχεία για την έκταση της αμπελοκαλλιέργειας, κάτι που καθιστά την έμμεση παρουσία του Διονύσου αδιαμφισβήτητη, εντούτοις, πέραν ελαχίστων εξαιρέσεων, σπάνια μπορούμε να ανιχνεύσουμε την κοιτίδα λατρείας του θεού του οίνου στη Χαλκιδική.
Για την ακρίβεια, εκτός από την Άφυτο, όπου και έχει εντοπιστεί το κέντρο λατρείας του θεού, σε καμία άλλη πόλη της Χαλκιδικής δεν έχουμε, προς το παρόν τουλάχιστον, ούτε γραπτές ούτε αρχαιολογικές μαρτυρίες που να τεκμηριώνουν την ύπαρξη κέντρου λατρείας του Διονύσου. Το γεγονός αυτό, δεν μας αποτρέπει από το να αναζητήσουμε τα συγκεκριμένα στοιχεία σε άλλους τομείς, όπως για παράδειγμα στις νομισματικές εκδόσεις των πόλεων - κρατών, οι Διονυσιακές παραστάσεις των οποίων έρχονται για να καλύψουν ένα μεγάλο κενό.
Η Άφυτις εξέδωσε για πρώτη φορά νομίσματα κατά τα μέσα του 5ου αιώνος π.Χ. Κυκλοφόρησαν χάλκινα κέρματα ως το 348 π.Χ., όταν η πόλη καταλήφθηκε από το Φίλιππο Β’. Οι εικονογραφικοί τύποι συνδέονται με την τοπική παράδοση και το φυσικό περιβάλλον. Απεικονίζεται ο Άμμων Ζευς, αετός, το σύμβολο του θεού, και κάνθαρος, που σχετίζεται με τη λατρεία του Διονύσου, αλλά και με την καλλιέργεια αμπέλου στην περιοχή.
Η Μένδη εξέδωσε αργυρά νομίσματα από το τελευταίο τέταρτο του 6ου αιώνα π.Χ. Οι εικονογραφικοί τύποι πηγάζουν αναμφιβόλως από τον κύκλο του Διονύσου, καθώς τα κρασιά της Μένδης φημίζονταν σε ολόκληρη τη Μεσόγειο. Ως εικονογραφικός τύπος κυριαρχεί ο ιθυφαλλικός όνος με ένα πτηνό, πιθανόν κόρακα, στη ράχη του. Αργότερα, επί του όνου κάθεται ο Διόνυσος κρατώντας έναν κάνθαρο, ενώ στην οπίσθια όψη απεικονίζονται κληματίδες. Στις πρώτες νομισματικές εκδόσεις αναγράφεται το όνομα της πόλεως ΜΙΝΔΑΙΟΝ στον εμπροσθότυπο κι αργότερα ΜΕΝΔΑΙΟΝ, ΜΕΝΔΑΙΗ ή ΜΕΝΔΑΙΩΝ στον οπισθότυπο. Κατά μία νεώτερη εκδοχή, η ονομασία των τετράδραχμων της Μένδης -μενδαίοι όνοι- σώθηκε ως τις μέρες μας στο προσωνύμιο για το συμπαθές γαϊδουράκι, τον "κυρ-Μέντιο". Από το 405 π.Χ. κυκλοφόρησαν παράλληλα και χάλκινα νομίσματα, όπου απεικονίζονται κεφαλή Διονύσου, αμφορέας και φύλλα κισσού.
Η Σκιώνη έθεσε σε κυκλοφορία αργυρά νομίσματα από το τελευταίο τέταρτο του 6ου αιώνα π.Χ. Στα πρώτα τετράδραχμα απεικονίζεται λέων να σπαράσσει δορκάδα και έγκοιλον στην οπίσθια όψη. Σε τετράδραχμα, που κόπηκαν περί το 500 π.Χ., απεικονίζεται η κεφαλή του Πρωτεσίλαου με αναγεγραμμένο το όνομά του "επί τα λαιά" (από δεξιά προς τα αριστερά) στο κράνος, ενώ στην οπίσθια όψη απεικονίζεται πρύμνη. (Οι τύποι αυτοί σχετίζονται με το μύθο του οικιστή Πρωτεσίλαου). Στις υποδιαιρέσεις (τετρώβολα, οβολοί) υπάρχει ποικιλία θεμάτων, όπως ημίτομο λέοντος, οφθαλμός, περικεφαλαία, σταφυλή, περιστέρι. Αναγράφεται επίσης το εθνικό "ΣΚΙΟ". Κατά τον 4ο αιώνα π.Χ. κόπηκαν παράλληλα και χάλκινα κέρματα, όπου απεικονίζεται κεφαλή νύμφης ως εμπροσθότυπος και περιστέρι ή περιστέρια ως οπισθότυπος.
Τα ελληνικά νομίσματα, και ειδικότερα τα ασημένια με τις μεγαλύτερες διαστάσεις, θεωρούνται από τα ωραιότερα δημιουργήματα που η ελληνική τέχνη μας κληροδότησε. Πρόκειται για πραγματικά αριστουργήματα με παραστάσεις μιας ομορφιάς απρόσμενης σε τόσο μικρή κλίμακα.
Εκτός από το καθαρά αισθητικό ενδιαφέρον τους, τα ελληνικά νομίσματα είναι το κλειδί ενός κόσμου σε μικρογραφία δίνουν πληροφορίες πολύτιμες για την ιστορία, την πολιτική, τα έθιμα και τις καλλιέργειες. Σ’ αυτό ακριβώς έγκειται το ενδιαφέρον τους για το μύθο του Διονύσου ως Θεού της αμπέλου και του οίνου, καθώς και για τη μελέτη των μεγάλων αμπελοοινικών κέντρων της Ελλάδος. Οι περιοχές αυτές και ειδικότερα η χερσόνησος της Χαλκιδικής και οι ακτές της Θράκης, ήταν κατάσπαρτες, ήδη από την αρχαϊκή εποχή, με ακμάζουσες αποικίες και πόλεις ελληνικές, από τις οποίες μερικές, ονομαστές για την ποιότητα της οινοπαραγωγής τους (Μένδη, Ακανθος κ.λ,π.), διέθεταν και ορυχεία αργύρου, από τα πλουσιότερα του αρχαίου κόσμου.
Το γεγονός αυτό έδινε ώθηση στην παραγωγή των νομισματοκοπείων τους, η τέχνη των οποίων έφτασε στο απόγειό της ήδη από τον 5ο αιώνα π.Χ. Εξαίρετο δείγμα αυτής της τέχνης είναι το τετράδραχμο της Μένδης, αυτό το υπέροχο νόμισμα που κόπηκε γύρω στο 330 π.Χ. και παριστάνει το Θεό καθισμένο στη ράχη του ιερού όνου, να κρατάει το κρασοπότηρό του : τον κάνθαρο. Στην άλλη όψη απεικονίζεται ένα κλήμα, από το οποίο κρέμονται τέσσερα τσαμπιά σταφύλια.
Οίνος, το προϊόν που προκύπτει από την αλκοολική ζύμωση των σακχάρων του χυμού του σταφυλιού.
Η λέξη κρασί προέρχεται από το "κράμα", την "κράση" (την ανάμιξή του δηλ. με νερό) που έκαναν οι αρχαίοι έλληνες προκειμένου να το καταναλώσουν χωρίς τις συνέπειες της μέθης.
Η ιστορία της Ελλάδας είναι βαθιά επηρεασμένη από την άμπελο και τον οίνο. Το κρασί, μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς μας, είναι στενά δεμένο με την ιστορία και τις τέχνες μας, είναι ριζωμένο στα ήθη και τα έθιμά μας. Η ζωγραφική, η γλυπτική, η ποίηση αλλά και η θρησκεία, καθώς και οι συνήθειες διατροφής μας, φέρουν τη σφραγίδα της αμπέλου και του οίνου.
Στην Αρχαία Ελλάδα το κρασί λατρεύτηκε στο πρόσωπο του Διόνυσου ως μία θεότητα ζωντανή, έξυπνη, ερωτική. Η πλούσια εικονογραφία των αγγείων της μαρτυρούν το εύρος και την επιτυχία της Διονυσιακής λατρείας.
Και οι Μακεδόνες διασκορπισμένοι σε εκατό και πλέον πόλεις και σε αναρίθμητα πολίσματα και κώμες, δεν παύουν ούτε στιγμή να απολαμβάνουν τα πλούσια αγαθά του εύπορου τόπου τους.
Απλή ζωή, χοροί, δείπνα, φιλοξενία, σεβασμός στους οικογενειακούς δεσμούς, σεβασμός προς τις γυναίκες.
Και το κρασί όπως εξ' άλλου και στην υπόλοιπη Ελλάδα κατέχει ιδιαίτερη θέση στη ζωή των ανθρώπων αυτών.
Στα Μακεδονικά συμπόσια προσφέρονται οίνοι από διάφορες περιοχές και φέρουν την ονομασία του τόπου των. Μένδιος οίνος, Ακάνθυος, Βιβλίνος - Θάσιος Ηθυμένος, Θάσιος Μεστές, Ισμάριος και ο περίφημος Μαρωνίτης.
Παράλληλα η οικονομική ευμάρεια επιτρέπει να αγοράζονται και τα κρασιά από τις ονομαστότερες περιοχές πέρα από την Μακεδονία, όπως είναι η Χίος, η Λέσβος, η Σκόπελος.
Ο τρόπος, με τον οποίο απολαμβάνουν το κρασί είναι διαφορετικός. Αρχίζουν με μικρά ποτήρια για να φθάσουν γρήγορα να κρατούν σκύφο χωρητικότητας ενός χου (μέτρο υγρών που ισοδυναμεί με περίπου 3 λίτρα).
Ο οίνος από τις περιοχές της Μακεδονίας και κυρίως της Θάσου έφθανε σε όλο τον τότε γνωστό κόσμο, μέσα σε αμφορείς οι οποίοι μεταφέρονταν με φορτηγά καράβια. Μακεδονικά Κρασιά Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης
(Όνομα-Τύπος-Ποικιλία)
Στην κατηγορία Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης (Π.Ο.Π) ανήκουν τα κρασιά που φέρουν το όνομα μιας περιοχής ή μιας συγκεκριμένης τοποθεσίας ή ακόμα, σε εξαιρετικές περιπτώσεις, το όνομα μιας χώρας, εφόσον πληρούνται οι παρακάτω όροι και προϋποθέσεις : η ποιότητα και τα χαρακτηριστικά τους οφείλονται, κυρίως ή αποκλειστικά, στο ιδιαίτερο γεωγραφικό περιβάλλον που συμπεριλαμβάνει τους φυσικούς και τους ανθρώπινους παράγοντες τα σταφύλια, από τα οποία παράγονται, προέρχονται αποκλειστικά από αυτή τη γεωγραφική ζώνη ή παραγωγή τους πραγματοποιείται στη συγκεκριμένη γεωγραφική ζώνη προέρχονται αποκλειστικά από ποικιλίες σταφυλιών που ανήκουν στο είδος Vitis Vinifera.
ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή των κειμένων της ιστοσελίδας, με οποιοδήποτε μέσο ή τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά, χωρίς γραπτή άδεια του δημιουργού. Οι φωτογραφίες αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία του Sunspot Web Design, βάσει του νόμου 2121/1993 και της Διεθνούς Σύμβασης της Βέρνης (που έχει κυρωθεί με το νόμο 100/1975). Σημειώνεται ότι η πνευματική ιδιοκτησία αποκτάται χωρίς καμία διατύπωση και χωρίς την ανάγκη ρήτρας απαγορευτικής των προσβολών της. Όλες οι δημοσιευμένες φωτογραφίες αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία των φωτογράφων και διέπονται από τους νόμους του Ελληνικού Κράτους περί πνευματικών δικαιωμάτων. Δεν επιτρέπεται να αναπαράγετε τo site, εξ ολοκλήρου ή τμηματικά, χωρίς την έγγραφη άδεια των διαχειριστών. Εάν επιθυμείτε να χρησιμοποιήσετε μία ή περισσότερες από τις φωτογραφίες για παρουσίαση σε έντυπο ή ηλεκτρονικό μέσο, υποχρεούστε να αναφέρετε στην ίδια σελίδα και σε ευκρινές σημείο το website : www.kassandratour.gr ως πηγή των εικόνων.
